Migrena jako dolegliwość bólowa znana była od dawna, jednak bardzo długo nie wiedziano co ją powoduje ani jak ją leczyć. Dlatego wydawała się ona tajemnicza, a tym samym była pociągająca dla artystów. Dlatego chętnie obdarzali nią swoich bohaterów. Jednocześnie w sztuce znajdujemy zazwyczaj wierne odzwierciedlenie rzeczywistości danej epoki oraz sposobu ówczesnego postrzegania świata i jego problemów. Umieszczenie więc migren jako dolegliwości dokuczających bohaterom stanowi świadectwo wieloletniej obecności tego schorzenia w społeczeństwie oraz metod, jakimi próbowano radzić sobie z nim. Opisy ataków często były odzwierciedleniem osobistych doświadczeń artystów. Jednocześnie obecność migreny w sztuce stanowi element walki ze stygmatyzacją osób nią dotkniętych, poprzez pokazanie, że jest ona zjawiskiem powszechnym i niezaraźliwym. Dlatego warto przypomnieć sobie, że na migrenę cierpieli różni bohaterowie np Zeus – w mitologii greckiej władca nieba i ziemi, zwany ojcem bogów i ludzi. Był szóstym dzieckiem Rei i Kronosa. Brat Hestii, Demeter, Hery (również jej mąż), Posejdona i Hadesa. Cierpiał na silny ból głowy, od którego uwolnił go Wulkan. Toporem otworzył czaszkę Zeusa, a wówczas z jego głowy wyłoniła się Atena – bogini wiedzy.
Jeden z bardziej spektakularnych opisów migren zawarty jest w opowiadaniu „Cefalea” czyli w tłumaczeniu „Ból głowy” Julio Cortázara z 1951 r. Autor ze szczegółami przedstawia doznania, jakie towarzyszą migrenie takie jak zawroty głowy, halucynacje, światłowstręt, lęki, wrażliwość na zapachy itp. Co ciekawe w tekście występują potwory symbolizujące ból głowy, które mają te cechę, że są wymagają nieustannej uwagi, opieki, karmienia. Każda osoba cierpiąca na migreny doskonale wie, że w istocie choroba ta tak właśnie zajmuje kolejne obszary życia.
Nie sposób nie wspomnieć o „Mistrzu i Małgorzacie” Michaiła Bułhakowa opisie ataku migreny, która dotyka Piłata. Z dziennika Bułhakowa wynika, że autor cierpiał na migreny, zatem można się domyślać, że opis doświadczeń Piłata to odwzorowanie jego własnych przeżyć. Dolegliwości Piłata zainicjowane są silnym zapachem olejku różanego. Następnie bohater uskarża się na ból: „Za cóż mnie tak karzecie, o bogowie?… Tak, to bez wątpienia ta niezwyciężona, straszliwa choroba… hemicrania (por. ……..), przy której boli pół głowy… choroba, na którą nie ma lekarstwa, przed którą nie ma ratunku… „. Piłat marzył o tym, aby „przejść spod kolumnady do wnętrza pałacu, polecić, by zaciemniono okna komnaty, zwalić się na łoże, zażądać zimnej wody, umęczonym głosem przywołać psa Bangę, użalić się przed nim na tę hemicranię… W obolałej głowie prokuratora błysnęła nagle kusząca myśl o truciźnie.”
Gabriel Garcia Marquez w powieści „Sto lat samotności” kreśli kolejny obraz migreny. mieszkańcy odizolowanej osady Macondo zaczynają chorować, w tym na dokuczliwe bóle głowy. W ramach antidotum stosują …… szklane kulki i alkohol z trzciny cukrowej. Alkohol niestety wywołuje efekty odwrotne do zamierzonych – bohaterka Renata Remedios budzi się w nocy z „przeszywającym bólem głowy i tonie w wymiocinach żółci”. Aby ulżyć chorej stosowany jest olej rycynowy, okłady na brzuch, a na głowę kostki lodu.
Emilia Korczyńska z „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej cierpi na słynny globus. Powstaje on pod wpływem emocji. Zawsze miała pod ręką sole (proszek bromowy), który przynosił ulgę, dużo wypoczywała, myślami uciekała w świat marzeń lub oddawała się lekturze romansów. Natomiast ból eliminował ją z aktywności rodzinnych i codziennych obowiązków.
Na bóle głowy skarżą się także bohaterki powieści Jane Austin. Elisabeth Bennet w „Dumie i uprzedzeniu” cierpi na migrenę po tym, jak odrzuca oświadczyny a rozmowa o tym okazuje się bardzo przejmującym i emocjonalnym doświadczeniem. Z kolei Fanny w „Mansfield Park” często boryka się z bólami głowy, które często udaje się wyciszyć herbatą zaparzoną przez życzliwą siostrę. Jane Austin doceniała wsparcie najbliższych i wierzyła, że często jest to najskuteczniejsze lekarstwo na wszelkie dolegliwości.
Migreny doświadczają 3 z 4 sióstr – bohaterek „Małych kobietek” Louise May Alcott. Już jako nastolatki doświadczają one bólów głowy. Mimo, że powieść powstała w 1867 r. przypisano bólom przyczyny – dziewczęta dostawały migreny od zbyt długiego czytania czy od szampana.
Także Harry Poter bohater cyklu powieści J.K. Rowling cierpi na bóle głowy, które można zaklasyfikować jako bóle migrenowe – nawracające, od 11. roku życia, krótko trwające epizody silnych bólów głowy z lokalizacją w czole. Bólom tym czasem towarzyszą nudności i wymioty, zaburzenia widzenia i łzawienie.
O własnych doświadczeniach z migreną pisała Virginia Woolf w eseju „O chorowaniu” oraz w swoich dziennikach: „[…] symptomy te co zwykle – ból, nierówne bicie serca, i ból pleców. To, co nazywałam bólem głowy pierwszej klasy […] ma 3 fazy: ból, otępienie, wizje.” I dalej: „Wkrótce po tym zaczęła mnie boleć głowa – błyski światła krążące wokół moich oczu i szarpiący ból… I wtedy w Rodmell przydarzyło się to samo – światło dookoła moich oczu, ale gdy mogłam leżeć bez ruchu w moim dużym, przewiewnym pokoju, ból był znacznie mniejszy. Myślałabym wiele razy o śmierci gdyby nie boska dobroć L.[…]”.
Inne znane postacie literackie uskarżające się na migreny to:
- kompozytor Adrian Leverkühn z „Doktora Faustusa” Thomasa Manna,
- Barbara Niechcic z „Nocy i dni” Marii Dąbrowskiej
- Maryla Cuthbert z „Ani z Zielonego wzgórza” Lucy Maud Montgomery
Migrena wśród niektórych bohaterów literackich była udawana i stanowiła raczej wymówkę niż faktyczne dolegliwości. Przykładem takich bohaterów jest Izabela Łęcka – bohaterka „Lalki” Bolesława Prusa czy Julasiewiczowa w „Moralności Pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej. O takiej roli migreny wspomina także Witold Gombrowicz w „Ferdydurke” czy Konstanty Ildefons Gałczyński w wierszu „Śmierć inteligenta”.
Migrena pojawia się także we współczesnych piosenkach w różnych kontekstach:
Przyjaciele Karpia
Najpiękniejsze w całym roczku
Idą święta, idą święta.
Big Ben znudził mnie po prostu,
Tak jak widok Tower Mostu,
Ale może przez migrenę
Zaostrzyłem tak ocenę.
No a dzisiaj, że tak powiem,
Jestem w siódmym stawie, bowiem
Zwykłą rybą hodowlaną
Pod Budą – Damska torebka
kłębek planów gotowych do snucia
papierosy albo guma do żucia
portmonetka z maleńkim kasztanem
jakiś kwit zapomniany na amen
dwie pigułki przeciwko migrenie
w buteleczce perfumy „”Marzenie””
Torebka kobiety pozostanie dla mnie zawsze tajemnicą
to jest coś jakby warkocz u komety
która właśnie przelatuje nad ulicą
Michał Bajor – Hopla żyjemy
A potem jak Bóg da!
Na balach i bankietach
Dziś tańczy się one-stepa
Krok naprzód, krok w tył, orkiestra – tusz!
Nie ma czasu na migreny
Świat się jutro spali, więc nie żal nam róż!
Hopla żyjemy! i już!
Pachnie wiosną boski fokstrot!
Jutro znów się zmieni moda!
Zdzisława Sośnicka – Sceny z życia artystek
Sceny z życia artystek małych scen
Złote dni, ślady łez
Sceny z życia solistek małych scen
Hotel Grand, mini wdzięk
Sceny, ranne migreny, nocny luz
Duszna woń, sztuczny krusz
Straty, wielkie dramaty, gorzki śmiech
Sceny scen, ze scen
Wieluń, Lądek, Żnin – nie do wiary, że być mogą takie miasta
Jan Kaczmarek – Treser i lwy
No i epilog będzie teraz:
czasami w cyrku zdarza się,
że wymieniają tam tresera,
facet odchodzi, chce czy nie!
Miał ponoć zawał czy migrenę,
odchodząc widzi poprzez łzy
jak powracają na arenę
znajome wysłużone lwy.