Co to jest botoks?
Toksyna botulinowa (powszechnie nazywana botoxem) to substancja białkowa, wytwarzana przez bakterie Clostridium botulinum. Rozróżnia się kilka typów toksyny botulinowej, które oznaczane są literami od A do G. W praktyce zastosowanie w medycynie znajduje typ A i B. Jeśli chodzi o typ A to dostępne są następujące preparaty: Botox, Dysport i Xeomin. Na rynku polskim nie jest dostępny preparat typu B znany pod nazwami Myobloc i Neurobloc, który można nabyć w Europie zachodniej i USA. Rejestrację w leczeniu przewlekłej migreny uzyskał tylko jeden z preparatów – Botox, produkowany przez firmę Allergan. Oznacza to, że stosowanie któregokolwiek z pozostałych preparatów typu A w terapii migreny przewlekłej jest leczeniem pozarejestracyjnym.
Działanie lecznicze toksyny botulinowej
Toksyna botulinowa wstrzykiwana do wybranych partii mięśni powoduje, że są one blokowane i rozluźniane. A tym samym nie podrażniają nerwów czaszkowych (nerw trójdzielny, nerwy obwodowe: potyliczny większy, potyliczny mniejszy, potyliczny trzeci, uszno-skroniowy, uszny wielki a także nadobojczykowe), które biorą udział w powstawaniu ataku migrenowego. Mechanizm działania preparatu polega najprawdopodobniej na zdolności leku do blokowania uwalniania mediatorów stanu zapalnego i mediatorów bólu z zakończeń nerwowych nerwu trójdzielnego. Przewlekła migrena jest oficjalnym wskazaniem do zastosowania botoksu w leczeniu tego schorzenia. Warto wspomnieć, że botox, z uwagi na swoje działanie, znajduje zastosowanie nie tylko w leczeniu migreny, ale także większości schorzeń neurologicznych, które objawiają się sztywnością mięśni takich jak stwardnienie rozsiane, dziecięce porażenie mózgowe, zaburzenia czynności pęcherza moczowego itp.
Leczenie migren z wykorzystaniem toksyny botulinowej stosowane jest zazwyczaj przy występowaniu migreny przewlekłej, czyli takiej, która występuje przez co najmniej 15 dni w miesiącu.
Skuteczność działania botoksu zależy od indywidualnej odpowiedzi organizmu na leczenie, natomiast w ok 50 % przypadków pozytywne skutki widoczne są po pierwszej aplikacji i utrzymują się od 3 do 7 miesięcy. Zdarzają się jednak przypadki, kiedy jednorazowa aplikacja nie przynosi od razu spodziewanych efektów. Wówczas należy podać drugą dawkę leku – ok 15 % pacjentów reaguje pozytywnie na leczenie dopiero po drugiej dawce, a kolejne 8% dopiero po trzeciej. W większości przypadków można oczekiwać zmniejszenia częstotliwości napadów oraz redukcję nasilenia bólu i objawów towarzyszących. Z czasem objawy jednak powracają, wówczas można zabieg powtórzyć.
Sposób podania botoksu
Przede wszystkim należy powiedzieć, że podanie botoksu powinno zostać przeprowadzone przez lekarza, który posiada doświadczenie w wykonywaniu tego typu zabiegów. Toksyna botulinowa typu A występuje w formie białego proszku, który zamknięty jest w ampułce i powinno się go przechowywać w lodówce. Do wykonania jednego cyklu ostrzykiwań wykorzystane mogą zostać 2 ampułki. Botox należy rozpuścić w jałowym, pozbawionym konserwantów roztworze soli fizjologicznej (roztwór chlorku sodu do wstrzykiwań). Preparat przygotowuje się bezpośrednio przed aplikacją i nie można go przechowywać.
Protokół podania obejmuje wykonanie ok 31 zastrzyków w bardzo precyzyjnie określone miejsca. Wykonywane injekcje powinny być podskórne lub w powierzchowną warstwę mięśnia. Badania pokazują, że kluczowe dla skuteczności jest stosowanie 3 pierwszych cykli co 12 tygodni. Wówczas u większości chorych następuje istotna poprawa i czwarty cykl można wykonać po pół roku w zależności od tego jak długo będą się utrzymywały efekty.
Naturalną konsekwencją mogącą (choć niekoniecznie muszącą) wystąpić jest przemijająca zmiana mimiki twarzy. Poza tym reakcjami niepożądanymi mogą być: w miejscach injekcji – miejscowe zakażenie, ból, stan zapalny, parestezje, niedoczulica, tkliwość uciskowa, obrzęk, rumień lub krwawienie czy zasinienie. Mogą się także pojawić gorączka i objawy grypopodobne. Skutki uboczne nie są częste i zazwyczaj ustępują samoczynnie po kilku dniach. Ogólnie botoks traktowany jest jako bezpieczna metoda terapeutyczna przy leczeniu migreny, jednak pod warunkiem wykonywania zabiegów przez doświadczonych lekarzy.
Przeciwwskazania
Bezwzględnymi przeciwwskazaniami do leczenia są: nadwrażliwość na Clostridium botulinum typu A lub na którąkolwiek substancję pomocniczą, a także wszelkie stany kliniczne, w których zastosowanie botoksu może spowodować nadmierne osłabienie mięśni (zaburzenia przewodzenia nerwowo-mięśniowego, jak w myasthenia gravis czy zespole Lamberta-Eatona). Względne przeciwwskazania to: obwodowe neuropatie ruchowe, choroba neuronu ruchowego, leczenie antybiotykami aminoglikozydowymi lub lekami wpływającymi na płytkę nerwowo-mięśniową.
Ze względu na brak danych klinicznych nie należy stosować leku u kobiet w ciąży i karmiących piersią oraz u osób poniżej 18. roku życia
Cena: od 1450 zł do 2000 zł za zabieg.
Na podstawie: Polski Przegląd Neurologiczny 2017; 13 (4): 189–198